تاریخچه تخته نرد + آموزش تصویری بازی تخته نرد

تاریخچه تخته نرد + آموزش تصویری بازی تخته نرد

اگه از دست تکنولوژی خسته شدید و دنبال یه بازی خوب میگردید برید سراغ بازی تخته نرد ؛ در این صفحه میخوایم به شما به طور کامل این بازی زیبا رو آموزش بدیم و با تاریخچه این بازی کهن آشنا بشیم.

قدیمی ترین تخته نرد در شهر سوخته سیستان و بلوچستان پیدا شده است

بازی تخته نرد یکی از سرگرمی های کهن ایرانی ها و مردم خاورمیانه از حدود ۲۰۰۰ سال پیش تاکنون بوده است که ریشه آن به هندوستان باز می گردد. در بازی تخته نرد باید مهره های خود را در یک گوشه جمع کنید و هرچه زودتر آنها را از بازی خارج کنید.

تاریخچه تخته نرد به کجا باز می گردد؟

قدمت تخته نرد به خاورمیانه و تمدنهای بسیار قدیم مانند تمدنهای ایران، روم، مصر و سومر بر می گردد. در هر کدام از این تمدنها بازی های تخته ای زیادی ابداع شده بود اما بازی مانند تخته نرد امروزی که در روم باستان انجام می شده Aleaنام داشته که به معنی “هنر قمار با تاس” بوده و حتی کلادیوس امپراتور روم نیز در مورد بازی تخته نرد نوشته است.

 

بازی تخته نرد خود کپی از بازی Kubeia یونان بود که بعدها این بازی را به نام Tabula تخته میشناختند. قدیمی ترین تخته نردی که تا به حال پیدا شده تخته نردی است که در شهر سوختهسیستان و بلوچستان پیدا شده است، به این دلیل تخته نرد را به ایران نسبت میدهند، در واقع تخته نرد را به اردشیر بنیانگذار سلسله ساسانی (۲۲۴ سال قبل از میلاد مسیح) نسبت می دهند. به این دلیل به تخته نرد، نردشیر نیز می گویند. (نرد در پارسی قدیم به معنی چوب و کنده چوب بوده است).
 
این بازی از طریق ساسانیان به هند و از هندوستان به چین رفت که چینی ها به این بازی Shwa-liu می گویند ( به معنی دو شیش ) معادل انگلیسی تخته نرد نیز backgammon است، در مورد ریشه این کلمه احتمالات زیادی داده اند که محتمل ترین آنها به انگلیسی قدیمی باز می گردد که در آن gammon به معنی بازی بوده و ترجمه این کلمه ” بازی پشت” می شود زیرا در قدیم روی هر تخته صفحه شطرنج و در پشت آن تخته نرد قرار داشت.


برای انجام بازی تخته نرد به چه چیزی نیاز دارید؟
1- زمین بازی
2- ۱۵ مهره سیاه و ۱۵ مهره سفید
3- تاس
4- جام تاس یا تاس ریز
5- تاس دو (داو) یا تاس دوبل
از جام تاس و تاس دوبل در ایران استفاده کمتری می کنند اما در کشورهای دیگر بیشتر رواج دارد.

 

فلسفه تخت نرد و معنی و مفهوم آن بنا به متن کتاب شطرنج‌نامه (یا گزارش شطرنج و نهش نیو اردشیر)، که عموماً مربوط به باورهای زرتشتی است:
* تخته نرد: کره زمین
* ۳۰ مهره: نشان گر ۳۰ شبانه روز یک ماه
* ۲۴ خانه: نشانگر ۲۴ساعت شبانه روز
* ۴ قسمت زمین: ۴ فصل سال
* ۵دست بازی: ۵ وقت یک شبانه روز
* ۲ رنگ سیاه و سپید: شب و روز
* هر طرف زمین ۱۲ خانه دارد: ۱۲ ماه سال
* زمین بازی: آسمان
* تاس: ستاره بخت و اقبال
* گردش تاس ها: گردش ایام
* مهره ها: انسان ها
* گردش مهره در زمین: حرکت انسان ها (زندگی )
* برداشتن مهره در پایان هر بازی : مرگ انسان ها

 

 

اعداد تاس در تخته نرد:
1: یکتایی و خداپرستی
2: آسمان و زمین
3: پندار نیک؛ گفتار نیک، کردار نیک
4: شمال، جنوب، شرق، غرب
5: خورشید؛ ماه، ستاره، آتش، رعد
6: شش روز آفرینش

 

آموزش تخته نرد:

چیدن مهره ها بر روی زمین( تخته نرد)

دو راه برای چیدن مهره ها بر روی زمین بازی (تخته نرد) وجود دارد که البته هر دو راه کاملا یکسان است. همانطور که در تصویر میببنید؛ اگر شما مهره ی سفید را انتخاب کرده باشید، نحوه ی حرکت شما روی زمین (تخته نرد) بر خلاف جهت عقربه های ساعت خواهد بود.

در این تصویر مهره های سفید تخته نرد در جهت عقربه های ساعت حرکت خواهند کرد و حریف کاملا  در جهت عکس شما  بازی خواهد کرد.

چگونگی شروع بازی تخته نرد

برای شروع بازی تخته نرد هر دو بازیکن تاس می اندازند و هر کدام تاس بیشتر و یا طبق توافق تاس کمتری را  آورد، می تواند رنگ مهر ها و  نحوه ی چیدن مهره ها را انتخاب کند و همچنین شروع کننده ی بازی خواهد بود.
قوانین تخته نرد:

چند قانون برای حرکت مهره های تخته نرد وجود دارد:
1- هیچ گاه در بازی تخته نرد مقصد یک مهره نمی تواند یک خانه بسته باشد. خانه بسته به خانه ای گفته میشود که بیش از یک مهره حریف در آن وجود داشته باشد.

۲- اگر مثلاً ۳ و ۵ آوردید می توانید یک مهره را ۸ حرکت به خانه ای باز ببرید و یا یک مهره را ۵ حرکت و مهره دیگری را ۳ خانه حرکت دهید.

۳- مهره سفید روی مهره سفید قرار می گیرد (برای حریف هم به همین صورت) اما مهره سفید را نمی توانید به خانه ای که حداقل دو مهره حریف در آن وجود دارد حرکت کند و اگر مقصد حرکت، خانه بسته بود باید مهره دیگری را برای حرکت انتخاب کنید.

۴- بازیکنی که تاس جفت می آورد (مانند ۲و۲ یا ۳و۳ یا ۶و۶ و…) باید ۴ بار آن عدد را بازی کند. مثلاً کسی که جفت ۶ (۶ و ۶) می آورد باید چهار بار ۶ را بازی کند. تاس جفت بهترین تاس در بازی تخته نرد است و شما را در بازی از حریف جلو می اندازد.

 

۵- در بازی تخته نرد هر بازیکن باید تاس بریزد و حتما مهره هایش را حرکت بدهد مگر اینکه، حریف خانه هایش را بسته باشد و بازیکن قادر به حرکت دادن مهره نباشد.

۶- اگر بازیکنی امکان بازی هر دو تاس را داشته باشد، باید هر دو تاس را بازی کنید، مگر آنکه هیچ راهی وجود نداشته باشد گاهی اوقات شما ممکن است یک تاس را بازی کنید به طوری که تاس دیگر شما از بین برود و شما بگویید من دوست ندارم تاس دیگر را بازی کنم و این حرکت من است.

 

به نمونه های زیر توجه کنید.
الف) در تصویر زیر اگر شما در بازی تخته نرد مهره ی سفید باشید و تاس  ۶-۴  اورده باشید، نمیتوانید تاس ۶ را توسط مهره های خانه ۱۳ یا ۷ بازی کنید و بگویید ۴ ندارم. راه درست این است که شما مهره ی خانه ۲۴ را ۶ خانه به جلو بیاورید و سپس همان را  ۴ بازی کنید و در خانه ی ۱۴ قرار بدهید.

ب) و یا در تصویر زیر اگر شما مهره سفید باشید و مشغول برداشتن مهره های خود در انتهای بازی تخته نرد هستید و اگر تاس ۶-۴ اوردید، اینطور نیست که از خانه ی ۶ یک مهره بردارید و بگویید ۴ ندارم که بازی کنم راه درست این است که تاس ۴ را توسط مهره ی خانه ۶ بازی کنید و تاس ۶ را از خانه  ۵ بردارید که شما سه مهره گشاد خواهید داد ولی این قانون بازی تخته نرد است.

پ) اگر شما سفید باشید و تاس ۶-۴ آورده اید شما فقط میتوانید یکی از دو  تاس را توسط مهره ای که در خانه ۲۴ قرار دارد بازی کنید که در این حالت باید تاس بزرگتر را فقط بازی کنید  و مهره را در خانه ی ۱۸ قرار دهید.

۷- دقت کنید در بازی تخته نرد همیشه ابتدا باید تاس بزرگ را حرکت داد، اما در بعضی از موارد نیز میتوان تاس کوچک را ابتدا بازی کرد به شرطی که خودتان سود کنید ولی به حریف ضرر نرسانید به نمونه های زیر دقت کنید

الف) در تصویر زیر اگر شما سفید باشید و تاس ۴-۱ آورده باشید، اگر ۴ را بردارید مجبور هستید با ۱ حریف را زده و عملا ۲ مهره ی گشاد خواهید داد. ولی حرکت درست همین است حتی اگر ۲ مهره ی گشاد بدید. نمیتوانید اول مهره را به خانه ۳ اورده و سپس ان را بردارید

ب) اگر شما سفید باشید و تاس ۵-۴ اورده باشید، برای اینکه خانه شماره ۲  خالی نماند و در تاس های بعدی به ضررتان نباشد، شما میتوانید ابتدا تاس کوچک را بازی کرده، به این ترتیب که اول مهره ی شماره ۶ را چهار خانه به جلو میبرید ودر ۲ قرار میدهید و تاس ۵ را از خانه ۳ بر میدارید.

۸- طبق قوانین بین المللی بازی تخته نرد، هر بازیکن آزاد است که هر تعداد مهره در هر خانه قرار دهد. این قانون فقط در انگلستان فرق دارد و طی آن هر بازیکن بیش از ۵ مهره در هر خانه نمیتواند بگذارد.

قانون زدن مهره ی حریف و حرکت بعد از ان در بازی تخته نرد
طبق قوانین مرسوم در ایران شما اجازه ندارید بعد از زدن مهره ی حریف، مهره تان را بر روی دیگر مهره هایتان قرار بدهید و یا به عبارتی فرار کنید. در تصویر زیر مشاهده میکنید که سفید تاس ۵ – ۲ اورده که نمیتواند مهره حریف را بزند و بالا رود، اما در کشورهای دیگر این قانون وجود ندارد.

اتمام بازی تخته نرد:
هدف بازی تخته نرد جمع کردن یا رساندن همه مهره های خود به خانه خودی است. حال فرض کنید ما تمام مهره ها را به خانه خودی رساندیم. باید چه کنیم؟ پس از جمع شدن همه مهره ها به خانه، هدف ما خارج کردن مهره ها به بیرون تا آخرین مهره است و بازیکنی که زودتر همه مهره های خود را از خانه خارج کند پیروز بازی خواهد بود.
 
اصطلاحات تخته نرد رایج در ایران:
چیدن: قرار دادن مهره در زمین  برای شروع یازی
افشار در بازی تخته نرد: به خانه شماره ۵ زمین خود و حریف  خان افشار میگویند
افشار گیری: گرفتن خانه ۵ خود و یا حریف
اصطلاح اسیر در تخته نرد: دو مهره ای که در زمین حریف و در خانه ۲۴ هستند
فرار: برداشتن مهره در تیررس حریف و بردن بر روی دیگر مهره های خودی ، مخصوصا مهره ای اسیر در زمین حریف
جفت: وقتی دو تاس مانند هم به زمین میشینند مثلا ۲۲  –  ۳۳   ۱۱   و….
دو کور: تاس جفت یک  ۱۱
درب خانه: خانه شماره هفت هر بازیکن
خال خان: خانه شماره یک  در زمین خودی
دو شش: جفت شش
کوه خانه: خانه ای بیشتر از ۵ مهره در ان قرار گرفته باشد
معنی پل در بازی تخته نرد: به مهره های خانه شماره ۱۳  که نقش پل را برای فرار دو اسیر ایفا میکنند
تاس ریز: استوانه هایی مانند لیوان که تاس را در ان قرار میدهند  و به روی صحفه میریزند
نراد: کسی که نرد بازی میکند
نرد: به معنی جنگ و منظور بازی تخت نرد است
گشاد دادن: وقتی شما مهره ای را به صورت تک در خانه ای قرار می دهید و حریف قادر است آن را بزند. به تصویر زیر دقت کنید، اگر شما مهره ی سفید باشید به مهرهای نشان داده شده گشاد گویند.
 

 
قات کردن: فرار کردن – بردن مهره به روی مهره های خودی مثله  ۶۵  از   ۱۸/۲۴
خانه مرشد: خانه شماره ۳ زمین خودی
ته خانه: خانه های اخر زمین خودی ( خانه ۱ و ۲ )
مایه: مهره ای که به صورت یدکی بر روی دومهره خود یا تک باشد و با تاس بعدی اماده گرفتن خانه های ازاد باشد
دش: مخفف دو شش
مارس: هنگامی که شما تمام مهره های خود را از بازی خارج کردید و حریف هنوز هیچ مهره ای برنداشته
سگ مارس: هنگامی که شما همه مهره ها را خارج کردید و حریف هنوز در زمین شما مهره دارد
اصطلاح ماره در بازی تخته نرد: همان سگ مارس
زدن: کشته شدن مهره تک که باید برگردد و از زمین حریف بازی رو اغاز کند
گشایش: حرکت اول بازی
خانه آزاد: خانه هایی که مهره ای در انها قرار نگرفته
داو ( دو ): دو برابر کردن نتیجه بازی
دوبرگرد: برگرداندن داو (دو یا دبل )  حریف به خودش
بازی به دو: بازی که داو یا دبل ردو بدل شده و امتیاز برد آن بازی ۲ شده است
نشستن: قرار گرفتن مهره کشته شده از روی پیشخوان به روی زمین
کعبتین: تاس
تاس گرفتن: حیله و نیرنگ به منظور نشستن  تاس روی عدد خاص
تاس موافق: تاس مورد علاقه و خواسته شده
تاس مخالف: تاسی که  مورد نیاز بازیکن نیست
تاس ریختن: پرتاب تاس از درون تاس ریز به روی زمین
تاس بالا: تاسهای که عدد بزرگتری دارند مثل  چهار و پنج شش
تاس پایین: تاسهای که اعداد کمتری دارند  مثه یک و دو وسه
حکم تاس در تخته نرد: بازی که به اجبار و برای بازی کردن هر دو تاس  باشد
دست به مهره: طبق قوانین ایرانی دست شما هر مهره ای را لمس کرد باید همان ار بازی کند
خوردن مهره: برداشتن مهره ها در انتهای بازی از زمین و خارج کردن انها از بازی
معنی گشاد بازی در تخته نرد: بازی ای که به دلیل احتمال باخت زیاد همه مهره ها رو تک بدهید  و ریسک بازی را بالا ببرید
بازی تاخیری: بازی که در قسمت بیرونی زمین حریف مانند خانه های ۷ -۸ -۹ -۱۰ خانه گرفتید و منتظر گشاد دادن حریف هستید
رجز خوانی: جنگ لفظی دو بازیکن که در بازی دوستانه باعث شیرینتر شدن بازی میشود
تاس آینه: تاسی که به روی لبه زمین بازی یا مهره قرار بگیرد و عدد آن مشخص نباشد
وینشیر: نام قدیمی بازی تخته نرد
نردشیر: نام قدیمی بازی تخته نرد
لنگر پایین: گرفتن خانه های یک – دو – سه حریف  با دو مهره و بیشتر
لنگر بالا: گرفتن خانه های چهار- پنج – شش حریف با دو مهره و بیشتر
خان: منظور هر یک از ۲۴ خانه بازی تخته نرد است
پیشخوان یا بار: به قسمت بلند میان زمین بازی که  زمین  را به دو نیم تقسیم می کتد پیشخوان گویند. معمولا مهره های کشته ی بازی تخته نرد را در این قسمت قرار می دهند.

بستن خانه ی خودی: اگر شما بتوانیدخانه های ۱ تا ۶ خود را ببندید و اگر از حریف هم کشته گرفته باشید می شود گفت کار حریف شما تمام شده است و از این به بعد فقط شما باید تا پایان بازی تاس بریزید.

سد: بستن راه حریف
ششدر کردن: بستن شش خانه ی متوالی که در هر خانه نیز ۲ مهره قرار گرفته باشد  چنانکه  شما بتوانید این عمل را انجام دهید،حریف با بزرگترین تاس (۶) هم قادر به گذشتن از مهره های شما نیست و به اصطلاح ششدر شده.

حمله برق اسا: بازی هجومی وگرفتن کشته از حریف  در زمین خودی که با بستن  خانه ها همراه است
پوشش: بستن یک مهره تک با مهره ی دیگر
شستن بازی: وقتی دو حریف با توافق بازی رو مساوی تمام میکنند

تعطیل است: مهره کشته شده در زمین حریف  ننشیند

شش بش در بازی تخته نرد: تاس شش پنج

باز کردن خانه: برداشتن یک مهره و ازاد ساختن خانه ای برای نشستن یا زدن حریف

مفت بر: کسی که بازی ای را به راحتی میبرد

مفت باز: کسی که به راحتی بازی واگذار میکند

معنی شکستن در بازی تخته نرد: نصف کردن مهرهای موجود در یک خانه  و قرار دادن انها در خانه یا خانه های دیگر
 
برگرفته شده از سایت بیتوته